STARI KRAGUJEVAC - Privredni razvoj u periodu između dva rata

U periodu između dva svetska rata (1918-1941) Kragujevac doživljava polet u razvoju trgovine i zanatstva, jačanju industrije, bankarstva i saobraćajnih veza.

Ovo se naročito ogledalo kroz porast broja specijalizovanih trgovačkih radnji, jačanju novih zanata i proširivanju proizvodnje Vojno-tehničkog zavoda. Ako ovome dodamo da se otvaranjem novih saobraćajnih veza širilo privredno područje Kragujevca i sa otvaranjem banaka i kreditnih zavoda jačala privredna aktivnost, možemo reći da je Kragujevac doživljavao pravi privredni bum.

Prvi period (do 1929) obeležen je u Kragujevcu stalnim usponom prometa roba. Godine 1924. bile su u varoši 362 trgovačke radnje. Njihov broj je u vreme velike ekonomske krize znatno opao. Osnovna karakteristika trgovine u Kragujevcu u periodu između ratova je da se, namesto radnji sa mešovitom robom, pojavljuju specijalizovane trgovačke radnje u kojima su se prodavali samo određeni proizvodi.

Naglom urbanizacijom varoši menjala se i struktura zanatske privrede. Stanovništvo je sa sticanjem gradskih i kulturnih navika bilo upućeno na fabričke proizvode koji su bili znatno jeftiniji od zanatlijskih. I upravo zbog industrijalizacije došlo je do naglog opadanja broja starih zanata i pojave novih, koji su vezivani za obradu metala. I pored toga, broj zanatlijskih ranji je rastao sve do 1929. godine, kada usled velike ekonomske krize počinje opadati. 

Tekst, uz saglasnost autora, preuzet iz knjige "Stari Kragujevac" Boriše Radovanovića.

Industrijski potencijal Kragujevca u periodu između dva rata činilo je 18 industrijskih preduzeća. Ako izuzmemo VTZ, sva ostala su bila manjeg značaja. Tako su u varoši postojala ova industrijska preduzeća: Fabrika za preradu voća, povrća i mesa - Svetozara Stefanovića, parni mlin braće Bojadžić, Fabrika kože V. Fijale, Fabrika kože Sergeja Savića, Ciglana Ljube Ranđelovića i Parni mlin Arizović - Bunjak. 

Sa razvojem trgovine, industrije i zanatstva razvijao se u varoši i saobraćaj. Od saobraćajnica koje su izgrađene i puštene u saobaćaj u ovom periodu (1926-1929) izdvajamo put od Beograda do Kragujevca preko Mladenovca i Topole i put do Kraljeva.

Od samo tri banke pre rata sa osnovnim kapitalom od 601.200 dinara, u Kragujevcu je 1939. godine bilo sedam novčanih zavoda sa glavnicom od 10.000,00 dinara. Bile su to mahom privatne banke, čiji su vlasnici bili politički prvaci građanskih političkih stranaka.

Prema popisu stanovništva od 31. marta 1931. godine Kragujevac je imao 27.249 stanovnika, od toga muških 14.861, a ženskih 12.388. Broj domaćinstava iznosio je 6.471 sa 3.419 zgrada "parcela označenih sa lica numerama". Taj broj se povećavao prilivom stanovništva iz okoline, ali i udaljenih krajeva, jer se u Vojno-tehnički zavod upošljava mahom nekvalifikovana i polukvalifikovana radna snaga.