Radio uživo
Kada su se početkom 19. veka ustanici digli protiv turske vlasti istoričari su to kasnije nazvali prvom srpskom revolucijom. Zbog toga, ali i onoga što je kasnije usledilo, centar Srbije bio je mesto nastanka prvog ustava, pozorišta, prvih novina..., piše RTS.
Priča o stvaranju moderne srpske države počinje na Sretenje pre 220. godina. U Marićevića jaruzi u Orašcu, skrivenoj od glavnog puta, tajnim dogovorom 300 viđenijih Srba, odlučeno je da se krene u borbu protiv Turaka. Za vođu Prvog srpskog ustanka predloženo je nekoliko starešina, ali je odluka pala na, kako ga istorija opisuje, beskompromisnog čoveka - Đorđa Petrovića. Divi mu se danas i njegova potomkinja Natalija Karađorđević, a nekada mu se divio i sam Napoleon, zato što je uspeo da uzdrma temlje osmanskog carstva. Pobuna Đorđa Petrovića trajala je devet godina, ali su ga uspesi turske vojske primorali da napusti Srbiju.
"Najveći dometi Prvog srpskog ustanka su obnova srpske državnosti posle viševekovnog turskog ropstva i obnova institucija", kaže direktor Narodnog muzeja u Aranđelovcu Darko Pavlović.
Tokom Karađorđevog odsustva, Srbima se kao novi vođa nametuno knez Miloš Obrenović. 1815. podiže novu revoluciju u Takovu. Karađorđe se vraća, u nameri da nastavi borbu. Nije uspeo. Voždovo ubistvo u Radovanjskom lugu 1817. bilo je početak međudinastičke borbe. Ipak, Drugi srpski ustanak učvrstio je Miloša Obrenovića na prestolu.
"Ustanak se završio sa nekoliko bitaka i krenulo se diplomatskim putem da Srbija dobije kakvu-takvu autonomiju", navodi istoričar u Istorijskom arhivu Šumadije Predrag Ilić.
A odlukom u manastiru Vraćevšnici na Đurđevdanskoj skupštini 1818. Kragujevac postaje prva prestonica moderne Srbije.
"Voleo bih da Kragujevac vrati taj stari prestonički sjaj i da zauzme značajniju poziciju u zemlji shodno istoriji i značaju koji je nekad imao", smatra student Mihajlo Kočović.
"Imajući u vidu potencijale, grad Kragujevac treba da postane makroregionalni centar industrijskog i ekonomskog razvoja Republike Srbije", kaže prof. dr Petar Veselinović sa Ekonomskog fakulteta u Kragujevcu.
U prestonom gradu donet je i prvi ustav moderne Srbije. Pisanje najvišeg državnog pravnog akta, neuki knez poverio je učenim ljudima toga doba.
"To je jedan od najznačjanijih događaja u novijoj srpskoj istoriji, zbog toga što je to utrlo put onome što danas možemo nazvati savremenim pristupom demokratiji", objašnjava prof. dr Jelena Vučković sa Pravnog fakulteta u Kragujevcu.
Na ponos Kragujevčanima, koji i danas svojim delima pronose slavu svog grad.
"Vodio sam biblioteku, uređivao časopise, objavljivao i pisao knjige. Grad mi je dao mogućnost da to radim, ja sam mu zahvalan i činim sve da mu vratim tu zahvalnost koju mi pruža. Zato sam ponosan što sam Kragujevčanin", kaže književnik Mirko Demić.
A kako i ne bi, krilaticu "U svemu prvi", opravdava i to što su u Kragujevcu nastale najvažnije nacionalne institucije.
"Industrijalizacija Srbije otpočela je u Kragujevcu 1853. godine i takođe je važno formiranje institucija kao što su sud, gimnazija, pozorište, državna apoteka, zatim vojna bolnica i svakako pokretanje Novina serbskih", navodi istoričarka dr Kristina Jorgić Stepanović.
Samostalo donošenje Ustava za evropske sile bilo je "delo neviđene smelosti". A možda se smelošću smatralo i to što je Kragujevac, na još jedan način izašao iz mraka.
I prva sijalica na Balkanu zasjala je 1884. u zgradi Čaurnice u kragujevačkom kompleksu Vojno-tehničkog zavoda. A u čemu je Kragujevac danas prvi? U razvoju informaciono-komunikacionih tehnologija. U Kragujevcu se nalazi i prva Nacionalna platforma za veštačku inteligenciju u Državnom data centru, zapravo prvi superkompjuter u Srbiji.
Izvor: RTS
