Radio uživo
Nemogućnost začeća prirodnim putem je prepoznata kao sve veći problem na globalnom nivou, a situacija je takva i kod nas u Srbiji. Prema izveštaju Svetske zdravstvene organizacije, svaka šesta osoba na svetu ima problema sa sterilitetom. Procentualno gledano, neplodnost skoro podjednako pogađa ljude koji žive u razvijenim (17,8%) i nerazvijenim zemljama (16,5%).
Veliki broj parova danas bije bitku za potomstvo uzdajući se u savremenu medicinu i nove metode lečenja steriliteta. Od rođenja prve bebe začete vantelesnom oplodnjom do danas prošlo je 45 godina. Za to vreme, uporedo sa razvojem medicine i modernih tehnologija, tehnike potpomognute oplodnje su se značajno poboljšale, a stopa uspešnosti postupaka vidno je porasla.
U tekstu koji sledi pisaćemo o tome koji su najčešći uzroci neplodnosti i kakvi su procenti uspešnosti savremenih metoda lečenja steriliteta. Pročitajte!
Zašto dolazi do steriliteta?
Neplodnost može imati različite uzroke. Iako je u mnogim sredinama opšteprihvaćeno mišljenje da je sterilitet uglavnom problem žena, takva tvrdnja je daleko od istine. Zapravo, neplodnost je podjednako zastupljena kod oba pola.
Kod žena, uzrok mogu biti problemi sa ovulacijom, anatomske nepravilnosti odnosno fizički problemi sa reproduktivnim organima, zatim endometrioza, razne infekcije ali i starosna dob.
Sa druge strane, muški sterilitet ukazuje pre svega na probleme sa kvalitetom sperme a ređe na hormonske poremećaje, genetske faktore i neadekvatan stil života (konzumiranje alkohola i cigareta).
Kada se svi faktori koji utiču na sterilitet uzmu u obzir, procentualni podaci su sledeći:
- odsustvo ovulacije između 20% i 40%;
- patologija jajovoda između 30% i 40%;
- muški faktor između 30% i 40%;
- idiopatski ili neobjašnjiv sterilitet - u relativno malom procentu.
Nove metode potpomognute oplodnje i njihova efikasnost
Kao što smo već pomenuli ranije u tekstu, ogroman napredak u razvoju tehnologije uslovio je i da se postupci lečenja steriliteta neprestano razvijaju. Parovima koji se danas bore da dobiju decu na raspolaganju su metode koje im realno mogu pomoći da ostvare snove o roditeljstvu.
Pomenućemo neke od najznačajnijih medicinskih metoda u lečenju steriliteta koje se danas koriste, kao i procenat njihove uspešnosti.
VTO - Vantelesna oplodnja
Široko korišćena tehnika asistirane oplodnje gde se jajne ćelije i spermatozoidi spajaju van tela žene a zatim tako dobijeni embrioni smeštaju u matericu, naziva se vantelesna oplodnja (VTO) ili In vitro fertilizacija (IVF).
Ovakva procedura se primenjuje u slučaju opstrukcije jajovoda, endometrioze, smanjenje rezerve jajnika, neefikasnih prethodnih postupaka oplodnje i dugotrajne neobjašnjive neplodnosti. Kada se iscrpe sve mogućnosti a do trudnoće ne dođe, kao opcija ostaje vantelesna oplodnja koja od skora i u našoj zemlji može biti sa spermom i jajnim ćelijama partnera, ali i sa uveženim materijalom.
Proces počinje tako što žena uzima lekove koji stimulišu jajnike i izazivaju ovulaciju. Kada su folikuli sa jajima sazreli sprovodi se postupak njihovog sakupljanja. Istovremeno, muški partner daje spermu. Materijal oba partnera se analizira i tretira, a zatim u laboratorijskim uslovima spaja. Nakon oplodnje, drugog ili trećeg dana razvoja, dva ili tri embriona se vraćaju u matericu.
Prema podacima Centra za kontrolu i prevenciju bolesti (SAD), uspešnost VTO na svetskom nivou se kreće u određenim granicama koje pre svega variraju u zavisnosti od starosti žene. Kod žena mlađih od 35 godina, stopa uspešnih porođaja po ciklusu iznosi oko 40%, dok kod žena starosti od 35-37 godina taj procenat opada na oko 30%. Što se tiče procenta uspešnosti vantelesne oplodnje u klinikama u Srbiji one se kreću u istim granicama.
Kao i u ostatku sveta, i kod nas je sve više žena koje se nakon 40 godine odlučuju za VTO. Prema rečima naših stručnjaka, uspešnost nakon navršene 40. godine života žene je svega oko 10%, dok posle punih 45. godina verovatnoća opada na oko 5%.
Dakle, što su žene starije verovatnoća da će IVF dati rezultate je sve manja.
ICSI - Intracitoplazmatska injekcija spermatozoida
ICSI se najčešće primenjuje nakon klasične IVF ili u slučajevima slabog kontakta jajne ćelije i sperme. Intracitoplazmatska injekcija spermatozoida povećava šanse za uspeh nakon programa vantelesne oplodnje, posebno kada se ustanovi da spermatozoidi partnera nisu u stanju da se iz nekog razloga spoje sa jajnom ćelijom.
Procedura je slična kao i kod VTO, samo što se nakon sakupljanja i selekcije odabrane jajne ćelije probuše specijalnom iglom i u njihov unutrašnji deo se unosi prethodno odabrani spermatozoid. Ukoliko se ustanovi da je problem u lošem kontaktu jajne ćelije i spermatozoida, metoda ICSI može imati uspešnost i do 90%.
IUI - Intrauterina inseminacija
Tehnika potpomognute oplodnje koja je najmanje stresna za ženu je inseminacija kao najjednostavnija, neinvazivna metoda. Tokom postupka inseminacije ginekolog ubacuje materijal koji je dao muški partner (spermu) u materičnu duplju žene uz pomoć katetera. Sperma se pre samog ubacivanja obrađuje, tretira i biraju se najbolji i najkvalitetniji spermatozoidi kako bi se eliminisali faktori koji sprečavaju oplodnju.
Stope uspeha za intrauterinu inseminaciju mogu varirati. Američko društvo za reproduktivnu medicinu (ASRM) sugeriše stope uspeha na svetskom nivou od 10-20% po ciklusu, u zavisnosti od faktora kao što su starosna dob žene i uzrok neplodnosti.
Iako su podaci na temu uspešnosti inseminacije kod nas oskudni, pojedini stručnjaci navode da se kod žena mlađih od 35 godina stopa uspeha kreće od 8% do 10% po ciklusu. Nakon dva ciklusa, šanse za trudnoću se povećavaju na 18%, a posle tri ciklusa na 25%. Nažalost, ako i treći ciklus bude neuspešan, šansa da žena zatrudni se u ogromnoj meri smanjuje. Treba napomenuti i da je kod žena sa 38 i više godina verovatnoća začeća inseminacijom drastično manja, svega oko 5%.
Tokom IUI procedure, ženama se pre same intervencije daju lekovi koji stimulišu jajnike kako bi se indukovala ovulacija. Neophodni su redovni ultrazvučni pregledi jer se ceo proces mora detaljno pratiti. Kada dođe do ovulacije, poseban kateter se uvodi u matericu a zatim se sperma koja je prethodno obrađena u laboratoriji u sterilnim uslovima uvodi kroz kateter.
IUI se praktikuje kao jedan od prvih tretmana nakon pojave steriliteta (nemogućnosti da žena ostane trudna u periodu dužem od godinu dana). Vrši se u slučajevima endometrioze (prisustvo komadića tkiva materice, van šupljine). Prema navodima SZO endometrioza pogađa oko 10% žena u svetu koje se nalaze u reproduktivnom dobu.
Pored endometrioze, slučajevi kada se radi inseminacija uključuju probleme sa grlićem materice (previše gust mukus), zatim kada je kvalitet sperme loš (rezultati spermograma su nedovoljno dobri) i kada su u pitanju ovulatorni faktori steriliteta.
Ostanite pozitivni i ako ne bude uspeha iz prvog pokušaja
U slučaju neuspeha, o daljem toku lečenja odlučuje ginekolog u razgovoru sa parom, a u zavisnosti od dobijenih rezultata u toku postupka. Na osnovu analize svake faze lečenja steriliteta odnosno tretmana, odlučuje se da li će se on ponoviti, modifikovati ili će se promeniti pristup lečenju.
Obično se nakon tri neuspela pokušaja jednog tretmana prelazi na drugi. Takođe, određuje se i dinamika odnosno period nakon kog se može raditi novi tretman, bilo da je to inseminacija, vantelesna oplodnja ili neki drugi protokol lečenja steriliteta. U svakom slučaju, pacijenti ne treba da gube nadu i lako odustanu od borbe za potomstvom.
Inovativne metode oplodnje su dale jako dobre rezultate, procenjuju stručnjaci. Značaj i uspeh metoda za lečenje steriliteta prepoznala je i država Srbija i Zakonom o biomedicinski potpomognutoj oplodnji podržala sve parove, pa čak i pojedince koji žele da se ostvare u ulozi roditelja. Samo u 2023. godini urađeno je skoro 11.000 VTO o trošku države, a u poslednjih 10 godina uz pomoć IVF-a rođeno je preko 15.000 beba.
Foto: https://pixabay.com/photos/ivf-fertility-infertility-1514174/
