Radio uživo
Bio je, blago rečeno, loš dan za Zemlju kad je asteroid pogodio meksičko poluostrvo Jukatan pre 66 miliona godina i uzrokovao globalnu katastrofu koja je izbrisala oko tri četvrtine zemljinih vrsta i okončala doba dinosaurusa, piše Hina, a prenosi n1info.rs.
Neposredne posledice bili su šumski požari, zemljotresi, ogromni udarni talasi u vazduhu i morima. Ali, smrtni udarac mnogim vrstama potencijalno je bila klimatska katastrofa idućih godina kad su nebo zamračili oblaci krhotina, a temperature su pale.
Naučnici su u ponedeljak otkrili moćnu ulogu koju je prašina izbačena u atmosferu s mesta udara asteroida mogla odigrati u pokretanju izumiranja, gušenju atmosfere i blokiranju procesa fotosinteze.
Izračunali su da je ukupna količina prašine iznosila oko 2000 gigatona, što je 11 puta teže od Mont Everesta.
Naučnici su sproveli paleoklimatske simulacije na osnovu sedimenta iskopanog na paleontološkom nalazištu Tanis u Severnoj Dakoti koje je sačuvalo dokaze o uslovima nakon kobnog udara, uključujući neverovatnu količinu prašine.
Simulacije su pokazale da je ta sitnozrnasta prašina mogla da blokira fotosintezu do dve godine i da ostane u atmosferi 15 godina, rekao je naučnik Cem Berk Senel s Kraljevske opservatorije Belgije, glavni autor studije objavljene u časopisu Nature Geoscience.
Ranija istraživanja istakla su druga dva činioca – sumpor oslobođen nakon udara i čađ od šumskih požara. Ali, ova studija je pokazala da je prašina imala veću ulogu nego što se ranije otkrilo.
Prašina, odnosno silikatne čestice veličine oko 0,8-8,0 mikrometara koje su činile globalni sloj oblaka nastale su iz granita i gnajsa odlomljenih u silovitom udaru kojim je nastao krater Čiksulub na Jukatanu, 180 kilometara širok i 20 kilometara dubok.
Zemlja je nakon toga pretrpela pad površinske temperature za oko 15 Celzijusovih stepeni.
"Bilo je hladno i mračno godinama", rekao je naučnik i koautor studije Filip Klajs.
Zemlja je zapala u zimu, s globalnim padom temperatura i kolapsom primarne produktivnosti – procesa koji kopnene i vodene biljke i drugi organizmi koriste za proizvodnju hrane iz anorganskih izvora – što je dovelo do lančane reakcije izumiranja. Kako su biljke umirale, biljojedi su gladovali. Mesojedi su ostali bez plena i nestajali. U morskim područjima, nestanak sićušnog fitoplanktona uzrokovao je kolaps lanaca ishrane.
"Dok se sumpor zadržao oko osam do devet godina, čađa i silikatna prašina u atmosferi su bile oko 15 godina nakon udara. Potpuni oporavak od duge zime trajao je čak i duže, a temperaturni uslovi vratili su se na nivo pre udara nakon otprilike 20 godina", rekao je Ozgur Karatekin, naučnik i koautor studije Kraljevske opservatorije Belgije.
Asteroid, procenjene širine 10 do 15 kilometara, doveo je do kataklizmičkog kraja razdoblja krede.
Dinosaurusi, osim njihovih ptičjih potomaka, izumrli su, kao i morski gmizavci koji su dominirali morima i brojne druge grupe. Veliku korist imali su sisari koji su dobili priliku da postanu glavni likovi u životnoj drami.
"Grupe koje nisu bile prilagođene za preživljavanje u mračnim, hladnim uslovima bez hrane gotovo dve godine doživele bi masovno izumiranje", rekao je Karatekin.
„Fauna i flora koje su mogle u fazu mirovanja, na primer, putem semena, cista ili hibernacije u jazbinama, mogle su se prilagoditi kao i one koje nisu zavisile od jednog određenog izvora hrane – uopšteno govoreći su bolje preživjele, poput malih sisara“, dodao je.
Bez te katastrofe, dinosaurusi bi verovatno i danas dominirali.
"Dinosauruisi su dominirali Zemljom i bilo im je sasvim dobro kad je meteorit udario", rekao je Klajs.
"Bez udara, pretpostavljam da bi sisari, uključujući i nas, imali male šanse da postanu dominantni organizmi na ovoj planeti", dodao je.
Izvor: Hina, n1info.rs
