Radio uživo
Kragujevac 6. maja slavi Dan grada sećajući se Đurđevdana 1818. godine kada je u manastiru Vraćevšnica, na predlog kneza Miloša, proglašen za prestonicu Srbije. Za razliku od ranijih godina i tradicionalnih Majskih svečanosti povodom slave grada, manifestacije su ove godine, zbog pandemije virusa COVID 19, premeštene na televiziju i internet, a neće biti ni vatrometa, niti se održava svečana sednica Skupštine grada na kojoj se dodeljuju Đurđevdanske nagrade.
Povodom Đurđevdana – Dana grada, ovih dana pristigle su brojne video čestitke gradova prijatelja i pobratima iz Jerihona, Ingolštata, Piteštija, Ređo Emilije, Bara, Mostara, Opštine Stari grad Sarajevo.
Tadašnja turska varošica imala je 193 kuće i 378 poreskih glava i zauzimala je izuzetno povoljan geografski položaj zato što je oduvek bila raskrsnica važnih puteva. Bila je dovoljno udaljena od turskih garnizona koji su bili stacionirani u Jagodini i Beogradu. Takođe, blizina planine Rudnik na kojoj su počele sve prethodne borbe ulivala je sigurnost Knezu Milošu. Istovremeno, Kragujevac je bio podjednako udaljen od svih nahija u Srbiji. Grad je tada imao gotovo čisto srpsko stanovništvo i samo jednu tursku porodicu. Oblast Lepenice u kojoj se Kragujevac nalazi, kao i okolne nahije Gružanska i Jasenica, imale su homogeno stanovništvo. U Kragujevcu, iz kojeg je mogao nesmetano da upravlja zemljom, Knez je imao najviše ličnih veza.
U organizaciji grada Kragujevca, GTO, televizije Kragujevac i ovdašnjih ustanova kulture, pripremljena je manifestacija E – Đurđevdan, koja na RTK počinje od 11 sati i trajaće tokom celog dana. Reporteri će se uključivati sa svih mesta gde se održavaju planirane manifestacije. Korona je onemogućila održavanje sednice Skupštine grada na kojoj bi se donela odluka o dobitnicima Đurđevdanske nagrade, a takođe danas izostaje svečana sednica u Staroj skupštini. Kada se za to steknu uslovi, godišnja priznanja grada Kragujevca naknadno će biti uručena. Opširno ovde: DAN GRADA "preseljen" na televiziju: Danica Krstić, Šlezinger, karneval, izložbe, predstave...
Zahvaljujući prestanku turske vladavine Kragujevac polako prestaje da bude balkanska palanka i gradi se poput modernih evropskih gradova. Tome u velikoj meri doprinosi stanovništvo koje se doseljava, činovnici, trgovci, znatalije, vojska. I sam Miloš može se nazvati prvim urbanistom. Dvorski kompleks gradi na brežuljku, zapadno od stare varoši, kraj nekadašnjeg puta ka Karanovcu, današnjem Kraljevu, između Lepenice i Erdoglijskog potoka. Varoš dobija dve celine, po Miloševoj zamisli. Jedna je rezidencijalna i tu su stara Miloševa pridvorna crkva izgrađena 1818-te sa desne obale Lepenice, i kneževi konaci opasani palisadima, drvenom ogradom od balvana. U drugom delu grada, umesto nekadašnje turske kasabe, u kojoj je delimično sačuvano nekoliko objekata, i Muselimov konak, kod kamene ćuprije, zgrade se obnavljaju i Miloš naseljava zanatlije, trgovce i činovnike i pravi moderno trgovačko naselje.
Đurđevdan je za Dan grada proglašen 1996. godine od strane Skupštine grada.
Knez Miloš je u oslobođenoj Srbiji prvi izdao naredbe da se grade i održavaju putevi i mostovi. To je bilo itekako važno za razvoj grada koji je bio raskrsnica putava ka Gornjem Milanovcu, Topoli, tj Beogradu, Jagodini, Čačku, Kraljevu, Kruševcu i Svilajncu.
Proglašenju Kragujevca za prestoni grad prethodila su burna istorijska dešavanja. Posle Drugog srpskog ustanka Knez Miloš Obrenović otišao je u Gornju Crnuću na Rudniku gde je privremeno boravio sa porodicom. Turcima nije verovao. U to doba još uvek nisu bile osnovane institucije koje je trebalo da štite srpski narod. Iako je od avgusta 1815. do kraja 1817. godine kao glavni srpski Knez trebalo sve vreme da bude u Beogradu pod stalnim nadzorom Turaka on je iz Beograda u kojem je bilo izmešano tursko i srpsko stanovništvo stalno bežao ne verujući Turcima koji su malteretirali, vešali, pljačkali i nabijali na kolac Srbe, često bez ikakvog razloga.
Pojedini istorijski dokumenti ukazuju da se Knez premišljao između Požarevca, Kostolca i Kragujevca. Pismo knjaževog sekretara Dimitrija Đorđevića od 20 jula 1817. godine potvrđuje da je Obrenović doneo odluku i da je u Kragujevcu počela izgradnja konaka.
Proglašenje Kragujevca za prestoni grad, „stolicu Srbije“, imalo je izuzetan značaj. Počinje sveopšti razvoj grada u kojem se osnivaju najznačajnije institucije moderne srpske države.
Izvor: InfoKG; GTO (prema: „Istorija Kragujevca“ Boriša Radovanović)
