Radio uživo
Galerija RIMA otvara drugu izložbu kojom obeležava veliki jubilej – sto godina od pokretanja avangardnog časopisa Zenit, prvog radikalno avangardnog i internacionalnog časopisa na jugoslovenskom kulturnom prostoru. Izložba će biti otvorena sutra od 19 časova.
Internacionalna revija koja je izlazila u periodu između 1921. i 1926. godine, najpre u Zagrebu, a potom u Beogradu, predstavljala je inovativne ideje u svim oblastima umetnosti i objavljivala priloge više od stotinu autora iz čitavog sveta, među kojima su amblematska imena evropske i jugoslovenske umetnosti poput Marinetija, Erenburga, Gola, Majakovskog, Bloka, Kandinskog, Tatljina, Lisickog, Delonea, Tokina, Vinavera, Crnjanskog, Petrova, Bijelića, Sajsela/Kleka, Ve Poljanskog i mnogih drugih. Zenit, koga je pokrenuo i uređivao mladi pesnik i prevodilac Ljubomir Micić, bio je platforma za predstavljanje savremenih umetnika i avangardnih pokreta (od ekspresionizma, kubizma, futurizma i orfizma, preko dadaizma, do suprematizma i konstruktivizma) koji su zajedno nastojali da raskinu sa tradicijom i stvore novu umetnost koja bi bila aktivni učesnik u stvaranju novog i humanijeg sveta nakon sunovrata evropske civilizacije u Velikom ratu. Naglašeno antiratnog i nadnacionalnog karaktera Zenit je davao i originalni doprinos najaktuelnijim umetničkim zbivanjima u Evropi kroz ideje zenitizma – jedinog autentično jugoslovenskog pokreta u evropskoj porodici avangardnih “izama”. Stoga je ravnopravno pripadao društvu evropskih glasila i pokreta, te je danas međunarodno priznat kao deo mreže avangardnih pojava u Evropi između dva svetska rata.
Na izložbi u Galeriji RIMA posetioci će moći da vide originalne primerke časopisa Zenit i izdanja Biblioteke Zenit, kao i drugu knjižnu i dokumentarnu građu u vezi sa Zenitom i zenitističkim aktivnostima. Kuriozitet ove postavke u odnosu na beogradsku izložbu održanu u februaru, jeste likovni segment postavke koga čine grafike Mihaila S. Petrova – sedam linoreza štampanih 1971. Godine, prema originalnim pločama iz 1921. i 1922. godine, koje je umetnik objavio kao jedinstvenu mapu ograničenog tiraža povodom pedeset godina svog umetničkog rada. U pitanju su grafike koje je Mihailo S. Petrov radio specijalno za avangardne časopise Zenit, Dada-Tank i Ut. Linorezi predstavljaju rani ali najautentičniji period Petrovljevog stvaralaštva, kada je pod uticajem teorija Vasilija Kandinskog i radova drugih avangardnih umetnika stvarao apstraktne slike, crteže i grafike. Posredstvom Stanislava Vinavera koji je 1921. godine bio dopisnik Zenita u Beogradu, LJubomir Micić je otkrio mladog i nepoznatog Petrova kome je prvi pružio prostor da javnosti predstavi svoje apstraktne radove. Petrov se prvi put pominje i njegova grafika pojavljuje u Zenitu br. 6, objavljenom jula 1921. godine, tako da se izložbom u Galeriji RIMA obeležava i stogodišnjica od saradnje Zenita i Mihaila S. Petrova. Uloga Petrova u zenitističkom univerzumu značajna je jednako koliko je Zenit bio od važnosti za njegovu profesionalnu afirmaciju. U ranoj ekspresionističkoj fazi časopisa protežiran je kao amblematski slikar zenitizma – jugoslovenski predstavnik na međunarodnoj avangardnoj sceni. Na izložbi u Galeriji RIMA posebno mesto pripada Petrovljevim grafikama Autoportret sa lulom (objavljena u Zenitu br. 6, 1921), Ritam (objavljena na naslovnici Zenita br. 10, 1921) i Zenitu u počast (Zenit br. 13, 1922). Saradnju sa Zenitom Petrov je nastavio i po preseljenju redakcije časopisa u Beograd 1923. godine, kada se već na naslovnici prvog beogradskog broja časopisa (br. 24, februar 1924) našao Petrovljev portret LJubomira Micića (danas izgubljen), a umetnik bio autor plakata za Zenitovu međunarodnu izložbu nove umetnosti priređenu 1924. godine u Beogradu.
Period neposredno po zabrani Zenita kada je LJubomi Micić, živeći u Parizu, pokušavao da u emigraciji obnovi časopis i zenitističke aktivnosti – na izložbi je predstavljen grafikama Edvarda Stepančića, slovenačkog umetnika koji je pripadao Tršćanskoj konstruktivističkoj grupi, sa kojom je Micić sarađivao u avangardnom časopisu Tank (1927). Dva Stepančićeva kolaža ušla su u Micićevu kolekciju poznatu kao Galerija Zenit u postzenitističkom pariskom period (danas u Narodnom muzeju u Beogradu). Grafički listovi na izložbi u Galeriji RIMA, koje je umetnik radio prema originalnim apstraktnim linorezima iz 1926. godine, pripadaju upravo vremenu saradnje Micića i slovenačkih konstruktivista.
Paralelno sa objavljivanjem časopisa, redakcija Zenita funkcionisala je i kao izdavačka kuća – Biblioteka Zenit – koja je u periodu 1921-1926. objavila četrnaest publikacija koje su bile u duhu avangardnih ideja promovisanih u časopisu. Izložba u kragujevačkom prostoru Galerije RIMA otvara se simbolično u junu, kada je pre punog veka objavljen Manifest zenitizma, prvo izdanje Biblioteke Zenit, čiji su autori LJubomir Micić, Ivan Gol i Boško Tokin. Povodom stogodišnjice od pokretanja Biblioteke Zenit, a u okviru jubileja posvećenog časopisu Zenit, Galerija RIMA je realizovala poseban izdavački projekat, koji će biti predstavljen na izložbi – reprinte četiri Zenitova izdanja uz prateću publikaciju istoričarke književnosti Vidosave Golubović. Na ovaj način široj javnosti postaće dostupne publikacije koja spadaju u retke knjige od izuzetne važnosti za razumevanje zenitističkih ideja i jugoslovensku avangardnu književnost između dva rata: Manifest zenitizma (1921), Paris Brennt (Ivan Gol, 1921), Kola za spasavanje (LJubomir Micić, 1922) i 77 samoubica (Branko Ve Poljanski, 1923). Od posebnog je značaja prateća studija Vidosave Golubović koja pruža dragocenu analizu ideja i književnih formi po kojima jesu specifična dela napisana u duhu zenitizma.
Ne treba zaboraviti da se ove godine, pa i ovom izložbom, obeležava i pola veka od smrti Ljubomira Micića, pesnika, prevodioca i kritičara, pokretača i urednika časopisa Zenit i Biblioteke Zenit, tvorca Galerije Zenit – izuzetne umetničke kolekcije dela međunarodnog kruga avangardnih umetnika (danas u Narodnom muzeju u Beogradu), kao i osnivača i glavnog ideologa pokreta zenitizma.
