Radio uživo
Kragujevčanin Dušan Đurić Ćure, poznat kao strasni ljubitelj putovanja, otisnuo se u još jednu pustolovinu, a ovoga puta njegovo odredište je Sveta zemlja. Portal InfoKG objavljuje Ćuretove putopise i fotografije.
U celosti i verodostojno Vam prenosimo Ćuretov putopis napisan u jednom dahu, a on Vam se unapred izvinjava na greškama.
Ne treba alarm da se navija jer je Veljko zadužen za buđenje, em ustaje ko vampir em tera ko Sveti Ilija da se krene. A jutra nad Vitlejemom su lepa, ovde se grad budi tek oko 8 a nekad i malo kasnije, tako da odlazak na liturgije, koje poćinju u 7 sati je prilika da se grad doživi u arhitektonskom smislu maksimalno, jer smo na ulicama samo mi i poneki prodavci hleba koji se polako instaliraju na svoja mesta. Realno u Vitlejemu samo pekare rade rano ujutru. A hleba, prste da poližeš, a uz hleba još mnogo nekih njihovih peciva koja nažalost ne možemo da probamo jer imaju ili jaja ili sira u njima. Inače Vitlejem u prevodu znači Kuća hleba. Vitlejem je zona A Palestinske teritorije ali o tome ću kasnije. Ima oko 30.000 stanovnika i udaljen je nepunih 10 km južno od Jerusalima. U svetu je grad poznat po tome što je rodno mesto Isusa Hrista (prema Novom zavetu). Ovde živi jedna od najstarijih hrišćanskih zajednica na svetu, koja zbog iseljavanja, ali i zbog doseljavanja arapskog muslimanskog stanovništva tokom dve glifade, danas ima mali broj pripadnika. Prema vjerovanju ovde je rođen i kralj David koji je tu i krunisan za kralja Izraela.
Vitlejem se prvi put spominje u Bibliji (u Knjizi postanja), gdje stoji (Post 35, 15) da je Jakov svoju ljubljenu ženu Rahelu pokopao „na putu u Efratu, to jest Vitlejem“. Kad su Izraelci osvojili „obećanu zemlju“ Kanaan (Sveta Zemlja), Vitlejem je pripao Judinom plemenu. Vitlejem je prema 1. knjizi Samuilovoj mesto porekla roda jednog od najznačajnijih staroizraelskih kraljeva Davida. Prema proročanstvima se iz Davidove loze u Vitlejemu treba roditi očekivani Mesija. Prorok Mihej (5,1) tako kaže: „A ti, Vitlejeme Efrato, ako i jesi najmanji među tisućama Judinijem, iz tebe će mi izaći koji će biti gospodar u Izrailju“. U ovom stihu se kaže „Vitlejem Efrata“, kako bi se razlikovalo od istoimenog mesta koje se nalazilo oko 11 km od Nazareta.
Jevanđelje po Luki govori da se u Vitlejemu u doba cara Avgusta rodio Isus i to u pećini, jer za njega nije bilo mesta u svratištu. Budući da je Isusov poočim sveti Josif poticao iz Davidove loze, a i zbog mesta rođenja, gde je, kako Luka govori, morao sa trudnom Marijom putovati radi popisa stanovništva, Isus je, prema Jevanđeljima, taj žudno očekivani Mesija. To je jedan od temelja hrišćanstva, dok Jevreji međutim ne priznaju Hristovo mesijanstvo. Prema Mateju, malog Isusa u Vitlejemu posetili su vođeni zvezdom i tri mudraca s Istoka (u tradiciji sveta tri kralja) da mu se poklone, i darovali mu zlato, tamjan i smirnu.
Između 132. i 135 godine Nove ere, grad su okupirali Rimljani nakon njegovog zauzimanja tokom ustanka Bar Kohbe. Prema Hadrijanovoj naredbi, Jevreji su isterani iz grada. Tokom rimske vladavine u Vitlejemu, podignut je hram grčkom bogu Adonisu na mestu gde se po verovanju rodio Isus. Tokom poseta Jelene, majke vizantijskog cara Konstantina, u Vitlejemu je 326. počela gradnja crkve koja je završena 333. i koja je danas poznata kao Crkva Rođenja Hristovog.
Godine 614, persijsko Sasanidsko carstvo napalo je Palestinu i osvojilo Vitlejem. Prema kasnijim izvorima, Persijanci nisu uništili grad zato što su videli magove u persijskoj odeći u mozaiku, na kome su bila tri kralja.
Godine 637, ubrzo nakon što su Jerusalim osvojile muslimanske snage, drugi halif Omar posetio je Vitlejem i obećao da će Crkva Isusovog rođenja ostati očuvana za hrišćane.Blizu crkve, na mestu gde se Omar molio u gradu, izgrađena je džamija, koja se i zove po njemu.
Godine 1099, Vitlejem osvajaju krstaši koji utvrđuju grad i grade novi samostan na severnoj strani Crkve Isusovog rođenja. Grčko pravoslavno sveštenstvo zamenjeno je katoličkim redovnicima. Sve do tada je službena hrišćanska prisutnost na ovom području bila grčka pravoslavna. Na Božić 1100, prvi kralj franačkog Jerusalimskog kraljevstva, Balduin I Jerusalimski, je krunisan u Vitlejemu, a kasnije je te godine u gradu osnovan i latinski episkopat.
Godine 1187, je egipatski i sirijski sultan Saladin koji je vodio Ajubide, oduzeo krstašima Vitlejem. Latinski redovnici su prisiljeni da odu, a na njihovo mesto ponovo se vratilo grčko pravoslavno sveštenstvo. Saladin je pet godina kasnije pristao na povratak dva katolička sveštenika i đakona.
Od 1517, kroz godine osmanske vladavine, vlasništvo nad crkvom bilo je predmet svađe između katolika i grčkih pravoslavaca.
Nakon pobede u Prvom svetskom ratu, Velika Britanija i Francuska su podelile osvojene osmanske pokrajine. Dana 29. septembra 1923. Vitlejem i većina teritorija zapadno od reke Jordan su postali dio Britanskog mandata u Palestini. Prema odluci Generalne skupštine UN-a o podeli Palestine 1947, Vitlejem je izuzet kao posebna međunarodna enklava Jerusalima kojom je upravljao UN. Tokom Arapsko-izraelskog rata 1948. grad je zauzeo Jordan. Mnoge izbeglice su iz područja koje su zauzele izraelske snage pobegle u područje Vitlejema. Kasnije će ta izbeglička područja postati današnji izbeglički kampovi Aza i Aida na severu, te Deišeh na jugu.Zbog ovog dolaska velikog broja izbeglica, dotad većinsko hrišćansko stanovništvo oko 75% Vitlejema postalo je manjina danas u odnosu na muslimansko. Sada ima oko 20% hrišćana, od kojih je većina arapa. Jordan je sačuvao kontrolu nad gradom sve do Šestodnevnog rata 1967, kad je Vitlejem kao i ostatak Zapadne obale okupirao Izrael. Dana 21. decembra 1995, Izraelci su se povukli iz Vitlejema, a tri dana nakon toga grad je, prema sporazumu, potpao pod političku i vojnu kontrolu Palestinske samouprave.
Malo je reći da je šetnja ulicama Vitlejema nešto posebno, definitivno jeto nemoguće opisati, treba doživeti. Buđenje Grada bez svojih stanovnika na ulicama ne predstavlja nikakav osećaj nelagodnosti, već šta više kao neki osećaj poštovanja prema njemu, što bi rekli, neka ga nek odmori, nek upije ove prve zrake Sunca sam, nek popuni svoje depoe energije jer trebaće mu za još vek i vekova koliko će trajati.
Lagano iz Star ulice, prelazimo ka jednoj manjoj koja nas vodi do trga Manger, jednog od najsvetijih trgova na svetu, na kome se mogu videti samo par ljudi koji ulaze u Crkvu Hristovog rođenja na jutarnju liturgiju. Vrata su visine manje od 1.5 metara pa se mora dobro saviti da se uđe u pripratu. Kažu da su vrata tako mala da osvajači ne bi konjima ulazili u nju. Iz priprate u crkvu koju krase mermerni stubovi sa obe strane na kojima su naslikane ikone svetaca. Gledajući u Ikonostas u pećinu Roždestva gde je rođen Isus se ulazi sa desne strane i ono što je najbitnije tokom dana je prevelika gužva, a ujutru nas dvadesetak tako da je ceo osećaj neopisiv.
Crkva Rođenja Hristovog je počela da se gradi 326. po nalogu vizantijskog cara Konstantina i njegove majke Svete Jelene, jer su hrišćani dobili slobodu veroispovesti 313 godine. Pored Hrama Vaskrsenja Hristovog u Jerusalimu, i Crkva Rođenja Hristovog u Vitlejemu se smatraju, kao najvažnija hrišćanska svetilišta. Nastanak ovog hrama datira još iz prvih vekova hrišćanstva. Origen piše da je, u toku svog obilaska Vitlejema 220. godine, video pećinu u kojoj je rođen Hristos, kao i Njegove jaslice. Kako su hrišćani u to vreme bili gonjeni od strane rimske vlasti, car Adrijan je na mestu Hristovog rođenja sagradio mnogobožački hram posvećen bogu Adonisu, ne bi li time sprečio hodočašće Hristovih sledbenika. U hramu, tj. pećini su vršeni razni mnogobožački obredi.
Unutrašnjost crkve je bila ukrašena mozaicima, mermernim stubovima, bogatim ukrasima i freskama po zidovima. Od svega toga danas su ostali podni mozaici u glavnoj lađi.
Crkva Hristovog Rođenja prolazila je kroz burna vremena, oštećenja, požare itd. Car Justinijan je obnovio crkvu, oko 526. godine. Tada je i postavljen mozaik Hristovog rođenja na kojem su bili naslikani i mudraci, a koji se nalazi na fasadi iznad glavnog ulaza. Taj mozaik je spasio crkvu u vreme persijske najezde 614. godine.
Tokom Prvog krstaškog rata, 1099. godine muslimani su hteli da sruše Crkvu Hristovog Rođenja iz osvete. Međutim neka ugledna ličnost iz Vitlejema uspeva da pošalje poruku Gotfriju Bujonskom, koji ubrzo šalje vojsku od preko sto vitezova, koji ubrzo oslobađaju Vitlejem, i bivaju sa oduševljenjem dočekani od sveštenika i naroda. Nakon osvajanja Jerusalima od strane krstaša, za jerusalimskog kralja je bio izabran Gotfri Bujonski. Međutim, on je odbio krunu i imao je zvanje Barona ili Branilac Svetog Groba. Za novog kralja je bio izabran Balduin I koji je bio krunisan u Vitlejemu na Božić 1100. godine. Još je u to vreme postojala podela crkve Rođenja Hristovog na grčki, jermenski i katolički deo. Nakon osvajanja Vitlejema, počela je obnova Crkve Hristovog Rođenja. Međutim, nije se mnogo radilo na izgledu hrama, ali su podignuti odbrambeni zidovi.
Kada je Saladin osvojio Jerusalim 1187. godine, palo je krstaško kraljevstvo i Vitlejem je ponovo bio u rukama Arabljana. Sa padom Akre 1291. godine, isterani su i poslednji krstaši iz Svete Zemlje.
Kod samog silaska u pećinu se nalazi i ikona Vitlejemske Bogorodice. Sam prilaz njoj izaziva doziva neku blagost, sam pogled u nju ispunjava dušu nekom neobjašnjivom toplinom i smirenošću. Veruje se da je prototip Vitlejemske Majke Božije naslikao Sveti jevanđelist Luka tokom života Presvete Device Marije. Kada Joj je Apostol prineo tri portreta koja su Je odslikavala, a koji nisu bili sasvim kanonski – Presvetoj Devici se svidio jedan od tih prikaza, odslikavajući Je kako se smeška dok u naručju drži Bogomladenca Hrista. Carica nebeska je blagoslovila ikonu i rekla da će svi koji se iskreno mole pred njom, dobiti blagodat Božiju. Međutim, prema najrasprostranjenijoj verziji, moderna Vitlejemska ikona Bogorodice potiče iz Rusije. Lik Presvete Bogorodice je porodica cara Nikolaja II naručila kao božićni poklon za Crkvu Rođenja Isusa Hrista u Vitlejemu. Prema predanju princeza Jelisaveta Fjodorovna je izlečena od teške bolesti svojim molitvama ispred ove ikone. Zahvalna velika knjeginja poklonila je nekoliko svojih skupih odeždi i nakita za ukrašavanje oplate Vitlejemske ikone Bogorodice. Buduća Velikomučenica lično je predala gotovu čudotvornu ikonu Crkvi. Restauratori sugerišu da je ikona koja se trenutno nalazi u Vitlejemu, naslikana krajem 18. vijeka i sasvim je moguće, ne u Rusiji. Tvrdi se da se današnja Vitlejemska ikona čuvala u oltaru Crkve Svetog groba katolikona (Jerusalim) do 1808. godine, kada je snažan požar pogodio hram, prilikom koga su spasene dve velike svetinje – Veliko raspeće i Nasmejani lik Bogorodice. Vitlejemska ikona Bogorodice postala je čudotvorna nakon što su se pojavila svedočenja o raznim čudima koja su se dešavala posle očitanih molitvi pred njom.
Ulazimo u pećinu dok se sveštenici pripremaju za početak liturgije. Na ulazu u pećinu, sa leve strane, nalazi se stub na čijem vrhu je naslikana ikona (čudotvorna) Isusa Hrista. Ulaz u pećinu potiče iz vremena krstaša, dok bronzana vrata od ulaza vodi poreklo iz vreme vladavine Justinijana. Silaskom dole, sa desne strane stepenica nalazi se mesto Hristovog Rođenja, tu je sagrađen mali oltar. Oltar je ukrašen sa mnoštvom kandila i ispod njega je postavljena šestokraka zvezda i ona označava da je na tome mestu rođen Spasitelj sveta. Na zvezdi piše: Hic De Virgine Marie Jesus Christus Natus Est – 1717, što u prevodu znači: Ovde je rođen Isus Hristos od Device Marije – 1717. Godina koja je uklesana, znači da je zvezda postavljena te godine, koja je na tajanstven način nestala 12. oktobra 1847. godine. Nova je stavljena tek 1852. godine, a natpis potiče od stare. Prvo celivamo samo mesto gde je rođen Isus, na tom mestu je zvezda i nalazi se ispod malog oltara. Gledajući u oltar sa njegove desne strane, u jednom malom ispustu, je Kapela Jasli, odnosno mesto gde je Isus položen u jasle. U Isusovo vreme, jasle su bile od gline, a ne od drveta(kako neki tvrde) ali su kasnije zamenjene i postavljene pozlaćene jasle. O Kapeli Jasli se brinu rimokatolici, tako da se poklonismo i toj svetinji. Preko puta mesta Hristovog rođenja.Nemoguće je opisati osećaj za vreme liturgije, molitve i borbe, ali o tome je suvišno i nemoguće pisati, jer su one naše unutrašnje borbe koje ih nosimo a ovde nekako ih savladavaš mnogo lakše nego na drugim mestima. Pričestismo se i sačekasmo da se pećina isprazni, pomogoh im da smotaju tepih koji je postavljen ispred oltara i da ga iznesu u crkvu. Kada te hoće onda te hoće, pozvaše nas da obiđemo dvorište crkve i da se spustimo u kosturnicu u koju se ulazi iz dvorišta. Nesvakidašnje je to i realno ogromna čast. Još malo posedosmo u crkvi, gledajući u prelep Oltar Obrezanja koji je sagrađen 1746 godine, i onda polako u obilazak ostalih svetinja jer se polako pravi ogromna gužva. Zanimljive su te podele nadležnosti u crkvi koje su uvedene da ne bi dolazilo stalno do nekog sukoba. O hramu Hristovog Rođenja se danas brinu tri crkve: grčka, rimokatolička i jermenska. Svaka crkva ima svoj deo u nadležnosti i sve dužnosti su regulisane. U Pećini Hristovog Rođenja, pravo na litije imaju samo Grci i Jermeni, dok su katolici isključeni. Zato rimokatolici imaju u svojoj nadležnosti Kapelu Jasli, u kojoj samo oni mogu da drže bogosluženja. Iznad zvezde Rođenja, nalaze se 16 kandila. Rimokatolicima pripada četiri, a po šest drže Grci i Jermeni. Pod brišu grčka i katolička Crkva u različite dane, dok Zvezdu Rođenja brišu samo Jermeni i Grci.
Trg je već prepun kako turista, stanovnika tako i naoružanih palestinskih policajaca. Ceo trg vrvi od dece, u suštini gde god smo prolazili primećuje se veliki broj dece i mladih ljudi. Ono što je zanimljivo da su palestinci najmladja nacija na svetu, misleći na populaciju koja trenutno živi, 65% stanovništva je mlađe od 30 godina, a samo 5% starije od 65 godine. Tako da nikako ne treba da brinu za svoju budućnost.
Od trga krenusmo pešice do Polja pastira, nekih 2.5 kilometara al sve nizbrdo. Svratismo da se okrepimo u jednoj prodavnici pa polako dalje. Stigosmo do Polja pastira gde se u kompleks ulazi preko jedne prelepe kapije. Polje se nalazi u gradu Bet Sahur ali to je sad kao opština Vitlejema. To je grad u kojem se nalazi mnoštvo značajnih istorijskih i biblijskih mesta. U celoj toj oblasti nalaze se ruševine iz rimskog, vizantijskog i islamskog doba, kao i iz perioda krstaških pohoda. Polje pastira je dobilo naziv još od davnina po pastirima koji su videli zvezdu koja je najavila Hristovo rođenje. U Bet Sahuru 80% su hrišćani, a 20% muslimani. Na ovom mestu u noći kada je Gospod Isus Hristos rođen, su se zadesili pastiri. Blagu vest o tom događaju doneo im je Arhangel Gavrilo. Važno je zato što su anđeli doneli tu vest baš pastirima, i ona je dalje pošla u svet sa ovog jednostavnog mesta. Prvo nailazimo na novu crkvu koja je podignuta 1985 godine, a unutra neki korejanci koji pevaju duhovne pesme u polutransu. Na zidovima freske koje ovekovečuj događaj najave rođenje Hrista. Iz te crkve siđosmo do Pastirske pećine u kojoj se nalazi stara crkva koju je sagradila sveta carica Jelena 326. godine. A u njoj katolički sveštenici drže misu. Malo nas svi pogledaše ali mi se provukosmo do kraja pećine gde je obeleženo mesto gde su pastiri spavali. Prisustvovasmo malo misi, nije to baš za nas, pa polako na vrata u obilazak ostalog dela kompleksa. Krenusmo nazad peške, a ono uzbrdo da pocrkasmo, kad stade neki palestinac i poveze nas do Manger trga odakle potražismo taksi za obilaženje drugih svetinja.
